Sprawozdanie z konferencji POLSKI RYNEK ENERGETYCZNY – MOŻLIWOŚCI I WYZWANIA W OBECNEJ SYTUACJI GEOPOLITYCZNEJ
Konferencja na temat rynku energetycznego w Polsce, zorganizowana przez dwie firmy związane z sektorem energetycznym: Montel i Indar Energy oraz Polską Izbę Handlowo-Przemysłową we Francji we współpracy z firmą Areva, Polską Izbą Handlowo-Przemysłową w Monako oraz przedsiębiorstwami Katowicki Holding Węglowy SA i Polish Power Exchange, odbyła się 3 kwietnia 2014 roku. Oficjalnego otwarcia dokonali Pan Morten HEGNA, Dyrektor firmy Montel, Pan Arkadiusz KRĘŻEL, Wiceprezes PIHPF, a także Pan Denys POSE, Dyrektor Generalny firmy Indar Energy, którzy przywitali gości i przedstawili program dnia.
W ramach wprowadzenia słuchaczy w temat przewodni konferencji Pani Małgorzata MIKA-BRYSKA, Zastępca Dyrektora w Departamencie Energetyki Ministerstwa Gospodarki, zestawiła i omówiła ogólne ramy prawne europejskiego rynku energii, które mają prowadzić Unię Europejską do osiągnięcia gospodarki o niskim zużyciu bezpieczniejszej, konkurencyjnej i zrównoważonej energii. Ich celem jest zapewnienie należytego działania energetycznego rynku wewnętrznego, bezpieczeństwa dostaw strategicznych, znaczącego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych pochodzących z produkcji i zużycia energii, a także potwierdzenie jednego, wspólnego głosu UE na arenie międzynarodowej. Następnie Pani Małgorzata Mika-Bryska przedstawiła politykę polskiego rynku energii na najbliższą dekadę, a także założenia polityki długofalowej, przewidzianej do realizacji do 2050 roku, której koncepcja oparta jest na utworzeniu odpowiednich warunków dla spójności i zrównoważenia sektora energetycznego. Według przewidywań warunki te przyczynią się do rozwoju gospodarki narodowej i zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, którego elementem kluczowym pozostanie węgiel, tracący jednak na znaczeniu w bilansie energetycznym w związku ze zmianami cen uprawnień do emisji CO2 oraz światowych cen paliw. Na ten aspekt Pani Małgorzata Mika-Bryska zwróciła szczególną uwagę, gdyż będzie to czynnik wpływający na źródła energii w Polsce. W bilansie energetycznym znaczenia nabiera udział gazu ziemnego i źródeł odnawialnych (OZE), jak i konkurencyjność energii jądrowej, która jako sprawdzone źródło generacji energii była rozpatrywana we wszystkich scenariuszach przy określaniu polityki energetycznej kraju. W kwestii gazu ziemnego - będzie on odgrywał rolę paliwa dla przemysłu, jak również mocy rezerwowych dla OZE , których to rozwój w Polsce zależny będzie od osiągnięcia dojrzałości gospodarczej i technologicznej państwa. Również w części wprowadzającej konferencji głos zabrała Pani Iwona CHOJNOWSKA-HAPONIK, Dyrektor Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, która skupiła się na możliwościach inwestycji w Polsce dla zagranicznych przedsiębiorców. Pani Chojnowska-Haponik rozpoczęła swoje przemówienie od określenia mocnych stron Polski pod względem geopolitycznym i gospodarczym, a także przedstawiła statystyki wskazujące na wysokie zainteresowanie przedsiębiorców zagranicznych Polską. Podejmując temat sektora energetycznego, podkreśliła, iż w najbliższych latach kluczowe znaczenie dla polityki energetycznej Polski będą odgrywać OZE, wydajne i czyste technologie węglowe, a także projekty elektrowni gazowych w Polsce. Pierwszy poranny panel dyskusyjny otworzył Pan Paweł MEUS, Adwokat z kancelarii prawnej Gide Loyrette Nouel, który omówił kwestię integracji polskiego sektora energetycznego z jednolitym rynkiem energii UE. Prelegent przedstawił główne założenia i cele wspólnego rynku energii UE, który zakłada wprowadzenie skutecznych regulacji na poziomie wspólnotowym. Chodzi o zharmonizowanie uprawnień i poziomu niezależności organów regulacji energetyki, podkreślenie ich wzajemnej współpracy, zapewnienie uwzględniania wspólnotowego celu, jakim jest utworzenie wewnętrznego rynku energetycznego i zdefiniowanie na szczeblu wspólnotowym zagadnień regulacyjnych i technicznych oraz wspólnych norm bezpieczeństwa, niezbędnych do prowadzenia wymiany transgranicznej. Energia ma być wymieniana bez jakichkolwiek przeszkód między państwami członkowskimi UE, a także – co najważniejsze – ma być dostępna dla odbiorców po niskich cenach. W związku z tym planuje się też rozbudowę infrastruktury przesyłowej i technicznej. Pan Meus podkreślił również potrzebę przeprowadzenia deregulacji cen energii, która według niego jest zabiegiem niezbędnym dla doprowadzenia do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw związanych z sektorem energetycznym. Bardzo ważnym elementem wspólnej polityki energetycznej będzie wzmożona promocja OZE i podniesienie udziału energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii, w przypadku Polski do 15% do 2020 roku. Zamiar ten może się udać dzięki przewidzianym reformom krajowych systemów wsparcia dla OZE. Kolejną kwestią jest konieczność zdywersyfikowania rynku energetycznego. Według Pana Meusa dałoby to większy wybór i elastyczność odbiorcom energii. Jednym z najważniejszych tematów tego wystąpienia, a zarazem przedmiotem dyskusji w świecie polityki w ciągu kilku ostatnich tygodni jest uniezależnienie rynku energetycznego od dostaw rosyjskich. Konflikt na Ukrainie spowodował, że kwestia ta stała się szczególnie aktualna. Alternatywą wydaje się możliwość sprowadzania skroplonego gazu ze Stanów Zjednoczonych, gdzie od kilku lat eksploatowane są złoża łupkowe. Problem polega na tym, że import tego typu będzie możliwy najwcześniej za kilka lat, a przede wszystkim trudno dziś przewidzieć, czy będzie opłacalny. Tematem przewodnim wystąpienia kolejnego prelegenta, Pana Andrzeja SIKORY, Prezesa Zarządu Instytutu Studiów Energetycznych, był gaz łupkowy i zmiana jego postrzegania w Polsce. Dyskusja dotycząca jego zasobów toczy się od momentu odkrycia możliwości wydobycia tego surowca. Do chwili obecnej publikowane szacunki oparte są jednak na technice porównywania struktur geologicznych występujących w Polsce ze strukturami zawierającymi gaz łupkowy w Stanach Zjednoczonych – najprawdopodobniej z powodu przyjętej metody szacunki przedstawiane przez różne instytucje znacznie się od siebie różnią. Pan Andrzej Sikora przedstawił statystyki wskazujące na Rosję, USA, Chiny, Argentynę i Libię jako potentatów w dziedzinie wydobycia gazu łupkowego, a następnie przeszedł do prognoz dotyczących popytu i podaży gazu w Polsce w najbliższych latach, opracowanych przez Instytut Studiów Energetycznych. Wynika z nich, iż w najbliższym czasie należy się spodziewać znacznego wzrostu zapotrzebowania na gaz, głównie ze strony sektora energetycznego i gospodarstw domowych. Z informacji tych wynika, iż pierwsze dwa odwierty gazu łupkowego wykazały rzeczywiste istnienie gazu na ziemiach polskich, jednakże największa możliwa zdolność wydobycia jest jeszcze nieznana. Należy się spodziewać, że pierwsze wiarygodne oceny ekonomiczne produkcji gazu łupkowego w Polsce będą znane pod koniec 2014 roku, natomiast wydobycie gazu łupkowego nie nastąpi wcześniej niż w 2015-2016 roku. Dlatego też szacuje się, że do 2015 roku nie nastąpią żadne zmiany w polityce energetycznej Polski. Dyrektor ds. Współpracy Międzynarodowej i Regulacji Towarowej Giełdy Energii S.A., Pan Jacek BRANDT, przedstawił najpierw funkcjonowanie Towarowej Giełdy Energii w Polsce. TGE obejmuje obecnie sześć rynków: energii elektrycznej (Rynek Dnia Następnego, Rynek Dnia Bieżącego, Towarowy Terminowy), gazu (Rynek Dnia Następnego, Rynek Terminowy Towarowy), Rynek Uprawnień do Emisji CO2 oraz Rynek Praw Majątkowych – dotyczący bezpośrednio odnawialnych źródeł energii i kogeneracji. Po omówieniu obrotów na rynku energii elektrycznej oraz gazu pan Jacek Brandt przedstawił proponowane modyfikacje, mające na celu usprawnienie obrotu związanego z odnawialnymi źródłami energii. Wspomniana została konieczność zwiększenia znaczenia m.in. Rynku Dnia Bieżącego, harmonizacji zasad rynku bilansującego, a także potrzeba usprawnienia mechanizmu kształtowania się cen na rynku (uwarunkowanego w dużej mierze przez subsydia i regulację cen). Wobec różnic między rynkami energii w poszczególnych krajach Unii Europejskiej należy dążyć do harmonizacji sposobów wyznaczania zdolności przesyłowych, co pozwoli na trafne określenie lokalnego zapotrzebowania, porównywalne z innymi państwami. 
Drugą sesję konferencji rozpoczął Pan Grzegorz SZPECHT, Analityk Biznesowy Towarowej Giełdy Energii, który mówił o staraniach Towarowej Giełdy Energii o zwiększenie integralności i przejrzystości rynku energii. Swoje wystąpienie rozpoczął od omówienia rozporządzenia REMIT, wprowadzonego w życie już w 2011 roku, którego celem było określenie ram monitorowania hurtowego rynku energii, mającego za zadanie wykrywanie i zapobieganie nieuczciwym praktykom na tych rynkach. Zwrócił również uwagę na potrzebę wzmocnienia roli Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki, której zadaniem jest monitorowanie transakcji zawieranych na rynku, a także zaznaczył, że uczestnicy rynku energii zobowiązani są do przekazywania danych na temat transakcji zawieranych w systemie hurtowym. Pan Szpecht przedstawił nową platformę internetową Polskiej Giełdy Energii, która działa zgodnie z zarządzeniami UE, eliminując w najwyższym stopniu ryzyko wspomnianych nieuczciwych praktyk. Nowa strona internetowa zawiera aktualne informacje na temat indeksów i wolumenów obrotu. Została stworzona w sposób bardzo przejrzysty, aby odwiedzający mógł z łatwością się po niej poruszać. Pan Szpecht w swoim wystąpieniu przedstawił wszystkie nowości wprowadzone na stronie internetowej, omawiając każdą z zakładek platformy. Kolejnym prelegentem sesji drugiej był Pan Łukasz KALINOWSKI z firmy DUON Marketing & Trading, który omówił obecne wyzwania dla pośredników w handlu energią w Polsce. Swoje wystąpienie zaczął od przedstawienia ogólnych perspektyw dla podmiotów uczestniczących w handlu energią oraz kwestii politycznych i prawnych dotyczących tego tematu. Dużym problemem zagadnienia jest nieprzewidywalność przyszłych zmian prawnych, a także wpływ zarządzeń Urzędu Regulacji Energetyki na rynek. Pan Kalinowski zwrócił również uwagę, iż dostępne środki prawne są niewystarczające do zapewnienia pełnej przejrzystości pośrednikom energii, a także podkreślił potrzebę zwiększenia kontroli przepływu informacji wychodzących z urzędów. Kolejne wystąpienie dotyczyło głównych wyzwań w rozwoju unijnego rynku energii elektrycznej, które przedstawił Pan Konrad PURCHAŁA, Dyrektor Biura Rozwoju Rynku Energii Polskich Sieci Energetycznych PSE. Ujednolicenie rynku energii opiera się o trzy pakiety energetyczne, które doprowadzić mają w zamyśle do utworzenia jednolitego, zintegrowanego rynku energii elektrycznej od Lizbony po Helsinki. Plany osiągnięcia tego ambitnego celu z końcem 2014 roku nie wydają się wykonalne – bardziej prawdopodobny jest rok 2015-2016. Według założeń rynki wszystkich państw członkowskich zostaną połączone mechanizmem market coupling. Najważniejsze kwestie, którym należy sprostać, aby osiągnąć powyższy cel, to koordynacja alokacji zdolności przesyłowych, odpowiednie zdefiniowanie stref rynkowych, efektywny mechanizm integracji odnawialnych źródeł energii, wzmocnienie zdolności do generacji energii elektrycznej. W następnej kolejności głos zabrał Pan Hans RANDEN, Dyrektor do spraw Integracji Europejskiej, reprezentant giełdy Nord Pool Spot AS będącej własnością skandynawskich Operatorów Systemów Przesyłowych. Jego wystąpienie dotyczyło zalet pośredniczenia w handlu energią na bardziej płynnych i przejrzystych rynkach. Kolejnym prelegentem był Pan Grzegorz ONICHIMOWSKI, Dyrektor Generalny grupy kapitałowej GPW Info Engine, który zaprezentował korzyści związane z obrotem pozagiełdowym i przedstawił funkcjonowanie służących do tego celu platform. Omówione zostały zasady udziału w obrocie pozagiełdowym, który stanowi obecnie w Europie największy rynek energii elektrycznej. W najbliższym okresie wyzwaniem dla międzynarodowego rynku pozagiełdowego będzie funkcjonowanie regulacji unijnych EMIR, REMIT, MIFID II. W Polsce obrót pozagiełdowy zmalał w roku 2013 mimo wcześniejszej tendencji wzrostowej, a jego znaczenie wciąż jest o wiele mniejsze niż obrotu na Towarowej Giełdzie Energii. Głównym wyzwaniem dla obrotu pozagiełdowego w Polsce jest natomiast powstrzymanie odpływu zachodnich firm z rynku oraz trudności, na które natrafiają firmy pragnące wejść na rynek pozagiełdowy, co sprawia, że zwracają się one w stronę Towarowej Giełdy Energii. Ostatnim prelegentem drugiego panelu był Pan Jean-André BARBOSA, Dyrektor Areva Polska. Przedstawił on zagadnienie rozwoju energii jądrowej w Polsce, a także kluczowe zalety tego źródła energii i światowe perspektywy jego rozwoju. Po godzinnej przerwie jako pierwsza głos zabrała Pani Diana BACILA, Analityk Rynku Energii z firmy Nena. Przedstawiła szczegółowy przegląd światowego rynku węgla w roku 2014 w kontekście zmian produkcji węgla w ciągu poprzednich lat. W latach 1993-2011 światowa produkcja węgla wzrastała średnio od 2 do 6% rocznie, za wyjątkiem 1999 r., kiedy nastąpił spadek o 1,5%. W sumie w ciągu minionych 20 lat światowa produkcja węgla wzrosła o 68%, choć w tym czasie w Unii Europejskiej spadła o 22%. Według długookresowych prognoz Międzynarodowej Agencji Energii (MAE) światowy popyt na węgiel będzie wzrastał w kolejnych latach w tempie od 0,6 do 1,5% rocznie w zależności od przyjętego scenariusza rozwoju światowej gospodarki. Większość światowych prognoz zakłada systematyczny wzrost globalnego zapotrzebowania na węgiel w perspektywie kilkunastu lat. Obecnie jednak rynek tego surowca nadal cechuje się niewielkim popytem pomimo pewnego ożywienia w kwietniu ubiegłego roku. Wprawdzie ogólne trendy rynkowe są obiecujące, a zwiększona konsumpcja i zmniejszony poziom zapasów zapowiadają odczuwalne korzyści dla produkcji, nie będą one jednak tak znaczące, jak się oczekuje. Powodem jest osłabienie gospodarcze w UE. Według prognoz w 2014 roku może nastąpić zmniejszenie podaży węgla. Porównując tę analizę z sytuacją z roku poprzedniego, stwierdza się, że w Australii, Indonezji i Rosji odnotowano procentowy wzrost eksportu węgla w 2013 roku, podobnie jak w RPA, gdzie eksport rekordowo wzrósł. Przeciwna sytuacja miała miejsce w USA i Kolumbii, gdzie zanotowano spadek eksportu węgla w 2013 roku. Tymczasem w Chinach według prognoz zapotrzebowanie na energię do 2035 roku wzrośnie o 60 procent, z czego 45 procent ma być pokryte produkcją opartą na węglu. Jednocześnie należy pamiętać, że przy radykalnym zwiększeniu wydobycia chińskie zasoby wyczerpią się w ciągu ok. 50 lat. Analizy te pozwalają na wyliczenia rentowności importu węgla do Europy – wskazują one na Rosję i Kolumbię jako podstawowych dostawców węgla o wysokiej wartości opałowej. Pan Leon KURCZABIŃSKI, Dyrektor Zespołu Strategii Sprzedaży Katowickiego Holdingu Węglowego, mówił o roli węgla, zagrożeniach i możliwościach, jakie niesie on ze sobą dla polskiej gospodarki. Rozpoczął od przedstawienia pozycji węgla na rynku światowym i europejskim, wskazując na USA, Rosję i Kolumbię jako największych eksporterów węgla do Europy, a Chiny i Indie jako państwa, które zużywają najwięcej węgla. Według ogólnych prognoz świat pójdzie w kierunku większego wykorzystania węgla. W UE i w Polsce sytuacja jest jednak odmienna. Unijna polityka klimatyczno-energetyczna zmierza do wyeliminowania emisji dwutlenku węgla, co skutkuje stopniową rezygnacją z węgla przy tradycyjnych metodach jego spalania. W kwestii korzyści związanych z eksploatacją węgla Pan Kurczabiński wymienił stosunkowo łatwy dostęp do jego zasobów w około 70 krajach, bezpieczeństwo transportu i magazynowania, powszechny dostęp do zaawansowanych technologii jego wydobycia, a także stały rozwój zaawansowanych tzw. czystych technologii węglowych. Jednym z najważniejszych aspektów są przy tym niskie koszty produkcji energii przy użyciu węgla. Wydobycie węgla jest szczególnie korzystne dla Polski, będącej posiadaczem dużych złóż tego surowca (węgiel brunatny i kamienny). Teoretycznie zapewnia jej to wysoki poziom bezpieczeństwa energetycznego, niskie koszty produkcji energii elektrycznej i ciepła, a także konkurencyjność krajowego przemysłu. Dlaczego zatem w Polsce importuje się węgiel? Przyczyną są przede wszystkim: brak niektórych jego rodzajów, odgórne ograniczenia produkcji węgla, a także polityka cenowa, która napędza eksport węgla i jednocześnie zobowiązuje do jego importu. W dzisiejszych czasach przemysł węglowy postrzegany jest jako jeden z czynników zmian klimatycznych, dlatego też UE wprowadziła wiele ograniczeń odnośnie jego eksploatacji (pakiet 3×20 – powszechnie mówi się, że Polski na niego nie stać; plan Europy niskoemisyjnej należy zrealizować do 2050 roku). Pan Daniel BORKOWSKI, Radca Prawny z kancelarii Legal Partner, zaprezentował rynek gazu ziemnego w Polsce. Rozpoczął od omówienia aktualnych regulacji tego rynku, podlegających sporym zmianom w związku z wieloletnim dążeniem Unii Europejskiej do jego liberalizacji i utworzenia wewnętrznego rynku gazu. Proces ten ulega stopniowemu pogłębieniu poprzez kolejne rozporządzenia i pakiety energetyczne, liberalizacja na rynku gazu ziemnego zachodzi bowiem przez regulację. Istnieje ponadto tendencja rozwoju obrotu gazem ziemnym na Towarowej Giełdzie Energii – znalazła ona swoje odzwierciedlenie w postanowieniach tzw. małego trójpaku. Szczegółowo przedstawiona została kwestia docelowych zmian cen gazu i wpływających na nie czynników w ramach nowego i starego modelu rynku. Istotna jest również logistyka – powstanie europejskiego rynku gazu ziemnego możliwe będzie tylko dzięki zrealizowaniu konkretnych inwestycji infrastrukturalnych, co zapewni możliwość przesyłania gazu między państwami UE. Polski rynek gazu sprostać musi nowym wyzwaniom związanym z unijnymi zmianami, których wprowadzenie przedstawia konkretne trudności, ale i stanowi wielką szansę. Zapewnione mają zostać konkurencyjne ceny, zasada dostępu stron trzecich otwiera nowe możliwości pozyskiwania gazu, a unijne regulacje i nowe mechanizmy równoważące rynek mają zapewnić jego sprawne funkcjonowanie. Pan Krzysztof ŁOKAJ, Senior Manager w Polskiej Izbie Przemysłu Chemicznego, przedstawił doświadczenia i oczekiwania związane z polskim rynkiem energii ze strony pośredników w obrocie energią oraz odbiorców końcowych. Najpierw zaprezentowany został pokrótce sektor chemiczny w Polsce – zatrudnionych jest w nim 250 tysięcy pracowników, a udział produkcji tego sektora w polskim PKB wynosi 2,2%. Podkreślić należy, że przemysł chemiczny jest wysoko energochłonny, w wyniku czego koszt energii elektrycznej i cieplnej niezbędnej do procesu produkcji sięga nawet 20% kosztów. Głównym źródłem energii są węgiel kamienny i brunatny, gaz ziemny i wiatr. Brane pod uwagę inne niż energia wietrzna alternatywne źródła energii to biogaz i kogeneracja. Pod względem ceny węgiel kamienny wciąż pozostaje jednak najtańszym źródłem energii, tak w porównaniu z odnawialnymi źródłami energii, jak i z gazem ziemnym. Najważniejsze czynniki brane pod uwagę przy zakupie energii to cena energii elektrycznej, ceny paliw i cena uprawnień do emisji CO2. Aby doprowadzić do rozwoju kogeneracji, niezbędne jest konkretne wsparcie: dla kogeneracji gazowej na poziomie 141-177 PLN/MWh, natomiast dla kogeneracji węglowej rzędu 194-207 PLN/MWh. Biorąc pod uwagę cenę uprawnień do emisji CO2 oraz wysokie koszty inwestycji w kogenerację, kogeneracja węglowa nie jest opłacalna, jeśli wytwarza się mniej niż 100 MW mocy. Za optymalną uznana została kogeneracja węglowa umożliwiająca wytworzenie energii o mocy powyżej 1000 MW. Kolejnym prelegentem był Pan Błażej RADOMSKI, Starszy Analityk w firmie Markedskraft, który przedstawił zagadnienie cen na rynku energii. Omówił prognozy dotyczące zmian cen na polskim rynku energii, a także na rynkach sąsiednich. Zaprezentował również główne czynniki, które mają i będą miały wpływ na zmiany cen na tych rynkach. Dwa ostatnie wystąpienia należały do głównych organizatorów, reprezentujących firmy ściśle związane z sektorem energetycznym. Pan Morten HEGNA, Dyrektor firmy MONTEL przedstawił działalność firmy i jej funkcjonowaniu na rynku energii. Następnie Pani Yvonne KOCHANSKA, Partner w firmie INDAR ENERGY, omówiła działalność spółki, jej pozycję i doświadczenie na rynku energii, czym zakończona została konferencja.
———————————————————————————
Katarzyna Kowalik
Żródło http://www.ccipf.org/sprawozdanie-z-konferencji-na-temat-polskiego-rynku-energii-warszawa-3-kwietnia-2014-r/
